"ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ"
ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΣ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑ Νο [ 00004 ] [ 2009.10.09 24:00 ]
Πρέπει λοιπόν τώρα να βροῦμε ποιοὶ εἶναι αὐτοὶ ποῦ θα φυλᾶνε μέσα τους τη γνώμη, ὅτι πρέπει να κάνουν αὐτὸ ποὺ νομίζουν ὅτι εἶναι ὠφέλιμο για τὴν πόλι. Αὐτοὺς πρέπει να τοὺς παρακολουθοῦμε ἀπὸ τὴν παιδικὴ τους ἡλικία, βάζοντας ἐμπρός τους πράξεις, ἀπὸ τὶς ὁποῖες εἶναι εὔκολο να λησμονήσουν τη γνώμη τους καί να ἀπατηθοῦν. Ἐκεῖνον ποὺ θα δοῦμε ὅτι θυμᾷται πάντοτε τη γνώμη του καί δεν παρασύρεται εὔκολα, πρέπει να τὸν ἐκλέγουμε για φύλακα, τοὺς ἄλλους ὄχι. Πρέπει να τοὺς βάζουμε μπροστὰ καί κόπους καί πόνους καί ἀγῶνες, καί σ'αὐτὰ να κάνουμε τὶς ἴδιες παρατηρήσεις. Πρέπει ἀκόμα να τοὺς κάνουμε καί τό τρίτο εἶδος τῆς δοκιμασίας, την γοητεία, καί να τοὺς παρατηροῦμε με προσοχή, ὅπως προσέχουν τα πουλάρια ποῦ τα πᾶνε μέσα στὸν θόρυβο καί τὴν ταραχὴ καί κυττᾶνε ἂν φοβοῦνται. Ἔτσι καί τοὺς νέους πρέπει να τοὺς φέρνουμε ἐμπρός ἀπό τρομακτικά θεάματα καί κατόπιν να τοὺς μεταφέρουμε σε ἡδονὲς, καί ἔτσι τοὺς δοκιμάζουμε περισσώτερο ἀπ' ὅτι δοκιμάζουν τό χρυσάφι στὴν φωτιά, ἂν καθένας τους φαίνεται πολὺ δύσκολος στο να γητευτῇ καί σοβαρός σε ὅλα του. Ἃν ᾖναι καλός φύλαξ τοῦ ἑαυτοῦ τοῦ καί τῆς μουσικῆς που μάθαινε. Ἃν παρουσιάζεται σε ὅλα του εὔρυθμος κι ἁρμονικός, τέτοιος ποὺ θἆναι ὅσο τὸ δυνατόν χρησιμότερος στὸν ἑαυτό του καί την Πόλι. Ὅποιος κατα τίς δικιμασίες αὐτὲς, ποὺ θα γίνουν καί κατὰ τὴν παιδική καί κατά τὴν ἐφηβικὴ καὶ κατὰ τὴν ἀντρικὴ του ἡλικία, ἀποδειχθῇ ἀκέραιος, αὐτὸς πρέπει να γίνῃ ἄρχων καί φύλαξ τῆς Πόλεως, πρέπει να τιμηθῇ καί ζωντανός καί πεθαμένος. Ὅποιος δεν ᾖναι τέτοιος πρέπει να ἀποῤῥιφθῇ.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΑΡΘΡΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟ "ΕΥΜΟΛΠΟΣ"
Τετάρτη, 7 Οκτώβριος 2009
Προσφάτως ὡλοκλήρωσα τὴν ἀνάγνωσιν τοῦ ἱεροῦ διηλιακοῦ συγγράματος τῆς "Πολιτείας" τοῦ Ἀριστοκλέους ἤ κατὰ κόσμον "Πλάτωνος".
Κατὰ τὴν ἀνάγνωσιν προσεπάθησα να σημειώσω τα αὐστηρῶς ἐκλεκτότερα σημεῖα τοῦ ἔργου, ἀλλὰ ἀπό τὰς πρῶτας ἤδη σελίδας συνῃδητοποίησον ὅτι κάτι τέτοιο ᾖτον ἀδύνατον, καθὼς ὅλόκληρον τό -ἐκ 10 βιβλίων ἀποτελούμενον- ἔργον ἀποτελεῖ ἕν συνεχόμενον ἀπάνθισμα διαχρονικῆς σοφίας, οὗπερ ἡ ποιότης καί ἡ πυκνότης διατηρῶνται σταθεραὶ εἶς ἐπίπεδον τερματικῆς ἄῤῥηνος ἐγκεφαλικῆς πολώσεως.
Ἐν τούτοις, κάτωθι παραθέτω τινὲς ἐκ τῶν ἀληθειῶν ποῦ διατυποῦνται ἐντὸς τοῦ συγγράμματος, καὶ ἀντήχησαν, ἀντηχοῦσιν καὶ ἀντηχήσωσιν μετ' ἐκκωφαντικοῦ βρυχηθμοῦ ἐς ἀεῖ καὶ πανταχοῦ ὅπου ὑπάρχουσιν ἀνθρώπιναι κοινωνίαι.
Κατὰ τὴν ἀνάγνωσιν προσεπάθησα να σημειώσω τα αὐστηρῶς ἐκλεκτότερα σημεῖα τοῦ ἔργου, ἀλλὰ ἀπό τὰς πρῶτας ἤδη σελίδας συνῃδητοποίησον ὅτι κάτι τέτοιο ᾖτον ἀδύνατον, καθὼς ὅλόκληρον τό -ἐκ 10 βιβλίων ἀποτελούμενον- ἔργον ἀποτελεῖ ἕν συνεχόμενον ἀπάνθισμα διαχρονικῆς σοφίας, οὗπερ ἡ ποιότης καί ἡ πυκνότης διατηρῶνται σταθεραὶ εἶς ἐπίπεδον τερματικῆς ἄῤῥηνος ἐγκεφαλικῆς πολώσεως.
Ἐν τούτοις, κάτωθι παραθέτω τινὲς ἐκ τῶν ἀληθειῶν ποῦ διατυποῦνται ἐντὸς τοῦ συγγράμματος, καὶ ἀντήχησαν, ἀντηχοῦσιν καὶ ἀντηχήσωσιν μετ' ἐκκωφαντικοῦ βρυχηθμοῦ ἐς ἀεῖ καὶ πανταχοῦ ὅπου ὑπάρχουσιν ἀνθρώπιναι κοινωνίαι.
1ο ΒΙΒΛΙΟΝ
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Ἤμουν μαζὺ μὲ τὸν ποιητὴ Σοφοκλῆ ὁ ὁποῖος βρίσκεται τώρα σε βαθειὰ γηρατειὰ καὶ τὸν ἐρώτησε κάποιος "πώς τὰ βολεύεις Σοφοκλῆ μὲ τὶς ἀφροδισιακὲς ἡδονὲς; Μπορεῖς ἀκόμα να συνευρεθῇς (συγγίγνεσθαι) με γυναῖκα;" Καὶ ἀπήντησεν ὁ Σοφοκλής "Εὐφήμει ὦ ἄνθρωπε! Με μεγάλη μου εὐχαρίστησι ἀπηλλάχθην ἀπὸ τὴν σεξουαλικὴ λύσσα, σᾶν να ξέφυγα ἀπό κανένα ἄγριο καί λυσσασμένο ἀφεντικό (δεσπότην ἄγριον καὶ λυττῶντα)". [...] Ἅμα γερνάῃ κανεῖς βρίσκει ἡσυχία καί ἐλευθερία ἀπό αὐτὰ τὰ πολλὰ καί παράφρονα ἀφεντικά.
2ο ΒΙΒΛΙΟΝ
[.....]
3ο ΒΙΒΛΙΟΝ
(Σωκράτης-Γλαύκων)
-Εἴπαμε ὅμως πὼς στοὺς λόγους δεν χρειαζόμεθα θρήνους καί ὀδυρμούς.
-Ὄχι βέβαια.
-Ποιὲς εἶναι λοιπόν οἱ θρηνητικὲς ἁρμονίες;
-Ἡ μειξολυδικὴ, ἡ συντονολυδικὴ καί κάτι ἄλλες τέτοιες.
-Δεν πρέπει λοιπόν αὐτὲς να τὶς διώξουμε; Γιατὶ καί για γυναῖκες ἀκόμα, ποὺ μποροῦν νἆναι μαλθακές (ἐπιεικεῖς), εἶναι ἄχρηστες, πόσο μάλλον γιὰ ἄνδρες.
-Καί πολύ μάλιστα.
-Στοὺς φύλακες βέβαια δεν ταιριάζει καθόλου ἡ μέθη, ἡ μαλακία καί ἡ ἀργία.
-Ἔτσι.
-Ποῖες τῶν ἁρμονιῶν εἶναι μαλακαί καί συμποτικαί;
-Ἡ ἰωνικὴ καί ἡ λυδικὴ που λέγονται καί "χαλαραί".
-Θα τὶς χρησιμοποιήσῃς αὐτὲς, ὦ φίλε, για πολεμικοὺς ἀνθρώπους;
-Καθόλου. Σοῦ ξεφεύγει ὅμως ἡ δωρικὴ κι ἡ φρυγική.
-Δεν τίς ξαίρω ἐγὼ τὶς ἁρμονίες, ἐσὺ ὅμως κράτα ἐκείνη ποὺ μπορεῖ να μιμηθῇ πρεπόντως τοὺς φθόγγους καί τίς προσῳδίες πολεμικῶν πράξεων ὄντως ἀνδρείων ἀνθρώπων καί γενικὰ βιαίων ἐργασιῶν, πού καί ἂν ἀποτυγχάνῃ, τραυματίζεται, σκοτώνεται ἤ σε ἄλλη συμφορὰ πέφτῃ, σε ὅλες αὐτὲς τὶς περιπτώσεις μένει ἀτάραχος καί μὲ ὑπομονὴ ἀντιστρατεύεται στην τύχη. Κράτησε καί μια ἄλλη ἁρμονία, πού να χρησιμεύει ὅταν ὁ ἄνθρωπος κάνῃ μια ἐνέργεια εἰρηνική, ὄχι βίαιη, με την θέλησί του [...]
-Με αὐτὲς τίς 2 ἁρμονίες που ἀφήνεις, την βίαιη καί την θεληματική, στην οὐσία δέχεσαι την Δωρικὴ καί την Φρυγική.
-Ἂν λοιπόν τα παραδέχεσαι αὐτὰ γιὰ ὀρθά, τότε, καθὼς φαίνεται, δεν σοῦ ἀρέσουν τὰ Συρακούσια φαγοπότια καί ἡ Σικελικὴ ποικιλία φαγητῶν.
-Ὄχι.
-Θα ψέγῃς ἐπομένως καὶ ἕναν ἄντρα, ποὺ ἐνῶ θέλει να ἀποκτἠσῃ γερὸ σῶμα, ἔχῃ φιλενάδα ἀπό τὴν Κόρινθο.
-Ἐννοεῖται.
-Καί τὶς Ἀττικὲς λιχουδιὲς ἐπίσης.
-Κατ' ἀνάγκη.
-Διότι ὅλην αὐτὴν την δίαιτα καὶ τὴν διατροφὴ ἂν τὴν παρωμοιάζαμε με τὶς μελῳδίες καί τὰ ᾄσματα ὅλων τῶν ῥυθμῶν τοῦ Παναρμονίου, θα παρωμοιάζαμε ὀρθῶς.
-Ναί.
-Λοιπόν, ἐκεῖ ἡ ποικιλία φέρνει τὴν ἀκολασία, ἐδῶ φέρνει τὴν ἀῤῥώστια. Ἡ ἁπλότης τῆς μουσικῆς στὴν ψυχὴ προκαλεῖ σωφροσύνη, στὴν γυμναστικὴ τὴν σωματικὴ ὑγιεῖα.
ΓΛΑΥΚΩΝ: Ἡ παραπανίσια φροντίδα για τό σῶμα, ἐκτός ἀπό τὴ γυμναστική, φέρνει δυσκολίες στὴ διευθέτησι σοῦ σπιτιοῦ καί στὶς ἐκστρατεῖες καί στὶς μόνιμες ἀρχὲς τῆς πόλεως, περισσώτερο ἀπ' ὅλα τ'ἄλλα.
ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Τό σπουδαιότερον εἶναι ὅτι δυσκολεύει τὴν ὁποιαδήποτε μάθησι καί σκέψι καί διανοητικὴ μελέτη, καί πάντοτε γεννάει τό φόβο γιὰ ἐγκεφαλικὲς διαταραχές καί ζαλάδες. Γι' αὐτὰ κατόπιν κατηγορεῖ την φιλοσοφία, ὅτι τα προκαλεῖ ἐκείνη. Ὥστε ὅπου βρίσκεται αὐτή, ἐμποδίζει τελείως τὴν ἄσκησι καί την δοκιμασία τῆς ἀρετῆς.
-Καί τὴν ἰατρικὴ λοιπόν δεν θα τὴν νομοθετήσῃς στὴν πόλι ὅμοια με την δικαστική, ὥστε να θεραπεύωνται οἱ πολῖτες ποὺ εἶναι εὐφυεῖς σε σῶμα καί ψυχή, καί ὅσους δεν ἔχουν γερό σῶμα να τοὺς ἀφήνουν να πεθαίνουν καί ὅσοι εἶναι κοκοφυεῖς καί ἀνίατοι στὴν ψυχὴ, να τοὺς σκοτώνουν οἱ ἴδιες;
-Αὐτὸ φαίνεται πως εἶναι τό καλλίτερο καί για αὐτοῦς ποὺ πάσχουν καί για τὴν πόλι.
Πρέπει λοιπόν τώρα να βροῦμε ποιοὶ εἶναι αὐτοὶ ποῦ θα φυλᾶνε μέσα τους τη γνώμη, ὅτι πρέπει να κάνουν αὐτὸ ποὺ νομίζουν ὅτι εἶναι ὠφέλιμο για τὴν πόλι. Αὐτοὺς πρέπει να τοὺς παρακολουθοῦμε ἀπὸ τὴν παιδικὴ τους ἡλικία, βάζοντας ἐμπρός τους πράξεις, ἀπὸ τὶς ὁποῖες εἶναι εὔκολο να λησμονήσουν τη γνώμη τους καί να ἀπατηθοῦν. Ἐκεῖνον ποὺ θα δοῦμε ὅτι θυμᾷται πάντοτε τη γνώμη του καί δεν παρασύρεται εὔκολα, πρέπει να τὸν ἐκλέγουμε για φύλακα, τοὺς ἄλλους ὄχι. Πρέπει να τοὺς βάζουμε μπροστὰ καί κόπους καί πόνους καί ἀγῶνες, καί σ'αὐτὰ να κάνουμε τὶς ἴδιες παρατηρήσεις. Πρέπει ἀκόμα να τοὺς κάνουμε καί τό τρίτο εἶδος τῆς δοκιμασίας, την γοητεία, καί να τοὺς παρατηροῦμε με προσοχή, ὅπως προσέχουν τα πουλάρια ποῦ τα πᾶνε μέσα στὸν θόρυβο καί τὴν ταραχὴ καί κυττᾶνε ἂν φοβοῦνται. Ἔτσι καί τοὺς νέους πρέπει να τοὺς φέρνουμε ἐμπρός ἀπό τρομακτικά θεάματα καί κατόπιν να τοὺς μεταφέρουμε σε ἡδονὲς, καί ἔτσι τοὺς δοκιμάζουμε περισσώτερο ἀπ' ὅτι δοκιμάζουν τό χρυσάφι στὴν φωτιά, ἂν καθένας τους φαίνεται πολὺ δύσκολος στο να γητευτῇ καί σοβαρός σε ὅλα του. Ἃν ᾖναι καλός φύλαξ τοῦ ἑαυτοῦ τοῦ καί τῆς μουσικῆς που μάθαινε. Ἃν παρουσιάζεται σε ὅλα του εὔρυθμος κι ἁρμονικός, τέτοιος ποὺ θἆναι ὅσο τὸ δυνατόν χρησιμότερος στὸν ἑαυτό του καί την Πόλι. Ὅποιος κατα τίς δικιμασίες αὐτὲς, ποὺ θα γίνουν καί κατὰ τὴν παιδική καί κατά τὴν ἐφηβικὴ καὶ κατὰ τὴν ἀντρικὴ του ἡλικία, ἀποδειχθῇ ἀκέραιος, αὐτὸς πρέπει να γίνῃ ἄρχων καί φύλαξ τῆς Πόλεως, πρέπει να τιμηθῇ καί ζωντανός καί πεθαμένος. Ὅποιος δεν ᾖναι τέτοιος πρέπει να ἀποῤῥιφθῇ.
4ο ΒΙΒΛΙΟΝ
Δεν θα ποῦμε λοιπὸν τίποτα τὸ παράλογο ἂν ποῦμε ὅτι αὐτᾶ τα 2 εἶναι 2 διαφορετικά, τὸ ἕνα με τὸ ὁποῖο σκέπτεται ἡ ψυχὴ τὸ ὀνομάζουμε λογιστικό, τὸ ἄλλο με το ὁποῖο ἡ ψυχὴ πεινάει, διψάει, ἀγαπάει καὶ φαίνεται κατώτερη ἀπὸ τὶς ἄλλες ἐπιθυμίες, το ὀνομάζουμε ἀλόγιστο καὶ ἐπιθυμητικό, σύντροφο μὲ τὸ χόρτασμα καὶ τὶς ἡδονές. Ἐκεῖνο ποὺ ἀναφέρεται στὸ θυμό, καὶ με αὐτὸ θυμώνουμε, θα ποῦμε πως εἶναι κάτι τρίτο, ἤ με ποιό ἀπό τ' ἄλλα 2 εἶναι συγγενικό; [...] Ἔτσι ἀποδεικνύεται ὅτι ἡ ὀργὴ πολεμάει καμμιὰ φορὰ τὶς ἐπιθυμίες, γιατὶ εἶναι κάτι το διαφορετικό ἀπ' αὐτές. Τὸ δεύτερο μέρος τῆς ψυχῆς (θυμικό), ξεχωρίζει το καλλίτερο ἀπ' το χειρότερο καί μαλώνει τὸ ἐπιθυμητικό, τό παράλογο.
5ο ΒΙΒΛΙΟΝ
-Ἐγὼ διακρίνω χωριστὰ ὅσους εἶπες προ ὀλίγου ὅτι ἀγαποῦν τὰ θεάματα καὶ τὴν τέχνη καί καταγίνωνται μ' αὐτά, καί χωριστὰ πάλι ὅσους εἴπαμε πρίν, καί που μόνον αὐτοὺς θα τοὺς ἔλεγε κανείς σωστὰ φιλοσόφους.
-Τί ἐννοεῖς;
-Αὐτοὶ ποὺ ἀγαποῦν ν'ἀκοῦν καὶ να βλέπουν δέχονται μ' εὐχαρίστησι καί τίς ὡραῖες φωνὲς καί τά χρώματα καί τα σχήματα καί ὅλα ὅσα γίνωνται ἀπ' αὐτά. Ἀλλὰ τὴν φύσι τοῦ ὡραῖου καθεαυτή, δεν μπορεῖ ἡ διάνοιά τους να τὴν ἰδῇ καί να τὴν δεχτῇ μὲ εὐχαρίστησι.
-Ὄντως.
-Ὅσοι ὅμως ᾖναι ἱκανοὶ να φτάσουν μέχρι τὸ ὡραῖο καί να το βλέπουν αὐτό καθεαυτό, δεν εἶναι σπάνιοι;
-Καὶ πολύ.
-Ἐκεῖνος λοιπόν που γνωρίζει τα ὡραῖα πράγματα, ἀλλὰ δεν ξέρει οὔτε αὐτὸ καθεαυτό το ὡραῖο, οὔτε μπορεῖ να ἀκολουθήσῃ ἐκεῖνον που θα τόν ὁδηγήσῃ στὴ γνῶσι του, τί νομίζεις, ὅτι ζῇ ξυπνητός ἤ κοιμισμένος; Πρόσεξε μάλιστα τό ἑξῆς: να ὀνειρεύεται κανείς, εἴτε ξύπνιος εἴτε κοιμισμένος, δεν σημαίνει ὅτι παίρνει τὴν εἰκόνα κάποιου πράγματος ὄχι σαν ὁμοίωμα αὐτοῦ, ἀλλὰ σαν αὐτό τό ἴδιο πρᾶγμα; [...] Δεν θα λέγαμε λοιπόν ὅτι ἡ σκέψι ἐκείνου που γνωρίζει εἶναι γνῶσι καὶ ἐπιστήμη, ἐνῶ ἐκείνου που φαντάζεται εἶναι δοξασία καὶ τέχνη (μίμησι);
-Πάνυ μὲν οὖν.
[...]
-Ἡ ἐπιστήμη λοιπόν, ἔχει σχέσι μ' ἐκεῖνο που ὑπάρχει, ὥστε να γνωρίσῃ το πῶς εἶναι αὐτὸ ποὺ ὑπάρχει;
-Ναί.
-Θα ποῦμε ὅμως ὅτι ἡ δοξασία φαντάζεται (παραστάσεις);
-Ναί.
[...]
-Ὅσοι παρατηροῦν τό κάθε πρᾶγμα καθ' ἑαυτὸ καὶ πάντα ἀμετάβλητο, δεν θα ποῦμε ὅτι ἔχουν γι' αὐτὸ γνῶσι καὶ ὄχι δοξασία;
-Κατ' ἀνάγκη.
-Θα ποῦμε λοιπόν ὅτι αὐτοὶ παραδέχονται ἐκεῖνα για τα ὁποῖα ἰσχύει ἡ γνῶσι, ἐνῶ ἐκεῖνοι αὐτὰ για τα ὁποῖα ἰσχύει ἡ δοξασία;
-Ναί.
-Μήπως τώρα θα κάνουμε λάθος ὀνομάζοντάς τους αὐτοὺς μᾶλλον φιλο-δόξους παρὰ φιλοσόφους; καὶ ἂν τοὺς λέμε ἔτσι αὐτοὶ θα θυμώσουν μήπως πολὺ ἐναντίον μας;
-Ἂν θέλουν να μ' ἀκούσουν, ὄχι. Γιατὶ δεν εἶναι δίκαιο να θυμώνῃ κανεὶς μὲ τὴν ἀλήθεια.
-Καί ὅσοι παραδέχωνται τὴν οὐσία κάθε ὑπαρκτοῦ, αὐτοὺς πρέπει να τοὺς ὀνομάζουμε φιλοσόφους καὶ ὄχι φιλοδόξους;
-Δίχως ἄλλο.
6ο ΒΙΒΛΙΟΝ
-Ἀφοῦ φιλόσοφοι εἶναι ὅσοι μποροῦν νὰ πλησιάζουν τὸ παντοτεινὰ ἀμετάβλητο, κι ὅσοι δὲν τὸ κάνουν αυτὸ ἀλλὰ περιπλανῶνται μέσα σὲ πολλὰ καὶ μεταβλητὰ δὲν εἶναι φιλόσοφοι, ποιοί ἀπ’ αὐτοὺς θα πρέπῃ νὰ ᾖναι οἱ ἄρχοντες τῆς Πόλεως;
-Ὅποιοι ἀπ’ τοὺς δυὸ θὰ φανοῦν ἄξιοι νὰ φυλάξουν τοὺς Νόμους καὶ τὶς Συνήθειες τῆς Πόλεως, αὐτοὺς πρέπει νὰ διορίζουμε Φύλακες. Ἕνας τυφλὸς ἢ ἕνας ὀξυδερκῆς πρέπει νὰ φυλάῃ ὁποιοδήποτε πρᾶγμα;
-Ἡλίου φαεινώτερον.
–Νομίζεις ὅμως ὅτι διαφέρουν ἀπὸ τοὺς τυφλοὺς ὅσοι δὲν ἔχουν πραγματικὰ γνῶσι τῆς οὐσίας κάθε πράγματος καὶ δὲν ἔχουν στὴν ψυχή τους κανένα καθαρὸ πρότυπο καὶ δὲν μποροῦν ὅπως οἱ ζωγράφοι, παρατηρώντας τὸ ἀληθέστατο καὶ ἀναφερόμενοι πάντα σ’αὐτό καὶ βλέποντάς το ὅσο μποροῦν προσεκτικώτερα, τότε μόνο νὰ νομοθετοῦν γιὰ τὰ ἐδῷ ὡραῖα καὶ δίκαια καὶ καλά, ἐφόσον ὑπάρχῃ ἀνάγκη νὰ νομοθετοῦν, καὶ νὰ φυλᾶνε καὶ νὰ διατηροῦν τὰ νομοθετημένα;
-Μὰ τὸν Δία, δὲν ὑπάρχει μεγάλη διαφορά. […]
-Ἂς δεχθοῦμε λοιπὸν γιὰ τοὺς φιλοσόφους, ὅτι ἀγαποῦν πάντα τὴ γνῶσι, ποὺ θὰ τοὺς ἀποκαλύπτει τὴν οὐσία ἐκείνη, ποὺ εἶναι παντοτεινὴ καὶ δὲν ἀλλάζει ἀπὸ τὴν γένεσι καὶ τὴν φθορά.
-Ἂς τὸ δεχθοῦμε.
-Ἀλλὰ καὶ ποὺ ἐπιδιώκουν τὴ γνῶσι ὅλης τῆς οὐσίας καὶ δὲν ἀποῤῥίπτουν θεληματικὰ οὔτε μικρὸ οὔτε μεγάλο μέρος ἀπ’ αὐτή, οὔτε πολύτιμο οὔτε μικρῆς ἀξίας, ὅπως λέγαμε τοῦτο πρωτύτερα γιὰ τοὺς φιλόδοξους καὶ τοὺς ἐρωτικούς.
–Τὰ λές σωστά.
–Μήπως τώρα αὐτοὶ ἐπιπλέον πρέπει νὰ ᾖναι προικισμένοι μὲ τὴν Ἀλήθεια καὶ νὰ μὴν παραδέχωνται μὲ κανέναν τρόπο θεληματικὰ τὸ ψεῦδος, ἀλλὰ νὰ τὸ μισοῦν καὶ ν’ ἀγαποῦν τὴν Ἀλήθεια;
-Καί πῶς;
-Εἶναι δυνατὸν ὁ ἴδιος ἄνθρωπος νἆναι καὶ φιλόσοφος καὶ φίλος τοῦ ψεύδους;
-Οὐδαμῶς.
-Ὁ πραγματικὸς λοιπὸν φίλος τῆς μαθήσεως, πρέπει ἀμέσως ἀπὸ νέος νὰ ἐπιθυμῇ, ὅσο πιό πολὺ μπορῇ, ὅλη τὴν ἀλήθεια.
-Ὁλωσδιόλου.
-Ὅταν ὅμως οἱ ἐπιθυμίες ἕνὸς ἀνθρώπου κλίνουν ὑπερβολικὰ πρὸς ἕνα ὡρισμένο πρᾶγμα, ξέρουμε βέβαια ὅτι στὰ ἄλλα, αὐτὲς εἶναι λιγότερο ὁρμητικές, γιατὶ τὸ ῥεῦμα διευθύνεται μόνον πρὸς τὰ ἐκεῖ.
–Βέβαια.
-Ὅταν λοιπὸν οἱ ἐπιθυμίες ἑνὸς ἀνθρώπου κλίνουν πρὸς τὴ μάθησι καὶ τὰ παρόμοιά της, θὰ ἐπιδιώκουν τὴν ἡδονὴ τῆς ψυχῆς αὐτῆς καθ’ ἑαυτῆς καὶ θ’ ἀποφεύγουν τὶς σωματικὲς ἡδονές, ἐφόσον δὲν εἶναι προσποιητὸς ἀλλὰ ἀληθινὸς φιλόσοφος. Ἕνας τέτοιος ἄνθρωπος εἶναι βέβαια σώφρων καὶ δὲν ἀγαπάει καθόλου τὰ χρήματα. Γιατὶ οἱ λόγοι, ποὺ κάνουν ὁποιονδήποτε ἄλλον νὰ ἐπιδιώκῃ μὲ πολλὰ ἔξοδα ταὰ πλούτη, δὲν ἔχουν καμμία δύναμι γι’ αὐτόν.
-Σπανίως συμβαίνει ὥστε, ὅλες οἱ ἰδιότητες τοῦ χαρακτῆρος ποὺ ὡρίσαμε προηγουμένως ὅτι πρέπει νἄχουν οἱ ἄρχοντες, νὰ παρουσιάζωνται ἡνωμένες στὸ αὐτὸ πρόσωπο. Ὥς ἐπὶ τὸ πλεῖστον εἶναι μοιρασμένες σὲ διάφορα ἄτομα.
–Τί ἐννοεῖς μ’αὐτό;
-Ξέρεις ὅτι, ὅσοι ἔχουν εὐχέρεια στὴ μάθησι καὶ μνήμη καλὴ καὶ ἀντίληψι ἐξαιρετικὴ καὶ γρήγορη καὶ ὅλα τὰ ἄλλα παρόμοια μὲ αὐτὰ προτερήματα, δὲν συμβαίνει συνήθως νὰ ἔχουν μαζὺ μὲ αὐτὰ καὶ νεανικὴ καὶ μεγαλεπήβολη διάνοια καὶ νἆναι τέτοιοι ποὺ νὰ θέλουν νὰ ζοῦν μιὰ ζωὴ τακτοποιημένη, ἥσυχη καὶ σταθερή, ἀλλὰ οἱ τέτοιου εἴδους ἄνθρωποι παρασύρονται ἀπὸ τὴν ζωηρότητά τους ὅπου κι ἂν τύχῃ καὶ χάνουν ὅλην τους τὴν ἰσοῤῥοπία.
-Ἀλήθεια λες.
-Ἐξ ἄλλου πάλι αὐτοὶ οἱ σταθεροὶ καὶ δυσκολομετάβλητοι χαρακτῆρες, ἐπάνῳ εἰς τοὺς ὁποίους μπορεῖ κανεὶς νὰ στηριχθῇ μὲ μεγάλη ἐμπιστοσύνη, καὶ ἐν καιρῷ πολέμου μένουν ἀσυγκίνητοι μπροστὰ στοὺς φόβους ἀλλὰ καὶ μπροστὰ στὴ μάθησι πάλι τὸ ἴδιο κάνουν, δύσκολα συγκινοῦνται καὶ δύσκολα μαθαίνουν, σἂ νἆναι ἀποναρκωμένοι, καὶ ὅταν παραστῇ ἀνάγκη νὰ ἐκτελέσουν μιὰ σοβαρὴ ἐργασία, κυριεύονται ἀπὸ τὴν ἐπιθυμία νὰ κοιμηθοῦν καὶ ἀπὸ χασμουρητό.
-Ἔτσι συμβαίνει.
-Ἐμεῖς ὅμως εἴπαμε ὅτι πρέπει νὰ μετέχῃ καὶ στὶς δύο αὐτὲς ἰδιότητες καλὰ καὶ συμμετρικά, ἀλλοιώτικα δὲν πρέπει οὔτε τὴν τελειοτάτη ἐκπαίδευσι νὰ τοῦ παράσχωμε οὔτε ἀξίωμα οὔτε ἐξουσία.
–Σωστά.
–Δεν νομίζεις ὅτι αὐτὸ τὸ εἶδος τῶν ἀνθρώπων θὰ ᾖναι σπάνιο;
-Βέβαια.
–Πρέπει λοιπὸν νὰ τοὺς δοκιμάσωμε αὐστηρὰ μὲ τοὺς κόπους καὶ τοὺς φόβους καὶ τὶς ἡδονὲς ποὺ λέγαμε, καὶ ἐπιπλέον νὰ τοὺς γυμνάζωμε σὲ πολλὰ μαθήματα γιὰ νὰ δοῦμε ἂν τὸ πνεῦμα τους ᾖναι δυνατὸ νὰ βαστάξῃ τὰ μέγιστα μαθήματα ἢ θὰ δειλιάσῃ, ὅπως ἀκριβῶς δειλιάζουν ὅσοι ἀποσύρωνται ἀπὸ τοὺς ἀγῶνες.
7ο ΒΙΒΛΙΟΝ
-Πρέπει νὰ ἀναζητήσωμεν ὄχι μόνον εὐγενεῖς κατὰ τὸ ἦθος καὶ βλοσσυρούς (ἀνδροπρεπεῖς), ἀλλὰ πρέπει αὐτοὶ νὰ ἔχουν φυσικὰ προτερήματα κατάλληλα γιὰ τὴν ἐκπαίδευσι ποὺ εἴπαμε.
–Ποιὰ ξεχωρίζεις σἂν τέτοια;
-Αὐτοὶ πρέπει νὰ ἔχουν ταχυτάτη ἀντίληψι γιὰ τὰ μαθήματα καὶ εὐκολία στὴ μάθησι, γιατὶ πολὺ περισσώτερο δειλιάζουν οἱ ψυχὲς στὰ δύσκολα μαθήματα παρὰ στὰ γυμνάσια: Γιατὶ ὁ κόπος γιὰ τὰ μαθήματα ἀνήκει μόνο σ’ αὐτές, εἶναι καθαυτὸ δικός τους, καὶ δὲν τὸν συμμερίζονται μὲ τὸ σῶμα.
-Ἀλήθεια!
-Πρέπει ἀκόμα νὰ ἀναζητήσουμε ἄνθρωπο μὲ καλὴ μνήμη, μὲ θέλησι ἀκατανίκητη καὶ μὲ ἀγάπη σὲ κάθε ἐργασία. Ἀλλοιώτικα κατὰ ποιόν τρόπο νομίζεις ὅτι θὰ θελήσῃ κανεὶς νὰ ὑπομένῃ τοὺς σωματικοὺς κόπους καὶ συγχρόνως νὰ ἀποπερατώνῃ τόσο βαρειὰ μάθησι καὶ μελέτη;
-Κανένα, ἂν δὲν ᾖναι πραγματικῶς καὶ καθ’ ὅλα εὐφυής.
8ο ΒΙΒΛΙΟΝ
-Ὡς πρὸς τὸ φόβο ὅμως ποὺ θἄχῃ νὰ ἀνεβάσῃ στὴν ἐξουσία τοὺς σοφούς, ἐπειδὴ δὲν ἔχει ἀποκτήσει ἀκόμα ἀποκλειστικὰ δικούς της τέτοιους ξεκάθαρους καὶ ἀπολύτως ἀφωσιωμένους χαρακτῆρες, ἀλλὰ ἀνάμικτους, ὡς πρὸς τὸ ὅτι θὰ δείχνῃ τὴν προτίμησί της στοὺς περισσώτερο ὁρμητικοὺς καὶ μονομερεῖς, σ’αὐτοὺς δηλαδὴ ποὺ εἶναι φτιαγμένοι γιὰ τὸν πόλεμο μᾶλλον παρὰ γιὰ τὴν εἰρήνη καὶ ἐκτιμοῦν πολὺ τὶς πολεμικὲς ἀπᾶτες καὶ τὰ στρατηγήματα, ὡς πρὸς τὸ ὅτι θὰ ἀσχολᾖται πάντοτε μὲ τὸν πόλεμο, τὰ περισσώτερα ἀπὸ ὅλα αὐτὰ δὲν θὰ τἄχῃ δικά της χαρακτηριστικά;
-Ναί.
-Οἱ τέτοιοι λοιπὸν θὰ δείχνουν μεγάλη ἀπληστία γιὰ χρήματα, ὅπως γίνεται στὶς ὀλιγαρχίες, καὶ θὰ λατρεύουν μὲ ἄγριο πάθος στὰ κρυφὰ τὸ χρυσὸ καὶ τὸν ἄργυρο, ἐπειδὴ θἄχουν ἀποθῆκες καὶ δικά τους θησαυροφυλάκια, ὅπου βάζοντάς τα θὰ μποροῦν νὰ τὰ κρύψουν, θἄχουν ἀκόμα μὲ περιφράγματα ἀπομονωμένα τὰ σπίτια τους, σἂ νἆναι ξεχωριστὲς φωληές, μέσα στὶς ὁποῖες θὰ δαπανοῦν πάρα πολλὰ ξοδεύοντάς τα γιὰ χάρι γυναικῶν καὶ ὅποιων ἄλλων θέλουν.
-Πολὺ σωστά.
-Θὰ ᾖναι λοιπὸν καὶ φιλάργυροι γιὰ τὰ δικά τους χρήματα, ἐπειδὴ τὰ λατρεύουν καὶ τἀποκτοῦν μὲ σκοτεινὸ τρόπο, τὰ ξένα ὅμως θὰ τὰ ξοδεύουν ἀλογάριαστα γιὰ νὰ ἱκανοποιοῦν τὶς ἐπιθυμίες τους καὶ κρυφὰ θἄχουν τὶς ἡδονικές τους ἀπολαύσεις, προσπαθώντας νὰ διαφύγουν τὸ νόμο, ὅπως τὸ παιδὶ τὸν πατέρα γιατὶ ἔχουν ἐκπαιδευθῇ ὄχι μὲ τὴν πειθὼ ἀλλὰ μὲ τὴν βία, ἐξ αἰτίας τοῦ ὅτι ἔχουν παραμελήσει τὴν ἀληθινὴ Μοῦσα, τὴ Μοῦσα τῆς διαλεκτικῆς καὶ τῆς φιλοσοφίας καὶ ἔχουν ἐκτιμήσει ὑπερβολικὰ τὴ γυμναστικὴ σὲ σύγκρισι μὲ τὴ μουσική.
-Αὐτὴ ἡ Πολιτεία ποὺ περιγράφεις πραγματικῶς εἶναι τέτοια μείξι τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ.
-Βεβαίως εἶναι ἀνακατεμένη. Ἕνα δὲ μοναδικὸ εἶναι καταφανέστατο μέσα σ’ αὐτή, ἡ φιλαρχία καὶ ἡ φιλοδοξία, ποὺ προκαλεῖται ἀπὸ τὴν ἐπικράτησι τοῦ θυμοειδοῦς στοιχείου.
-Οἱ Ἄρχοντες σ’ αὐτὴν τὴν κατάστασι μέσα στὴν πόλι ὁδηγοῦν τοὺς ἀρχομένους. Ὥς πρὸς τὸν ἑαυτό τους καὶ τοὺς δικούς τους, δὲν κάνουν τοὺς νέους τρυφηλοὺς καὶ φυγόπονους καὶ σὲ’κεῖνα τὰ γυμνάσματα ποὺ ἀναφέρονται στὸ σῶμα καὶ σὲ κεῖνα ποὺ ἀναφέρονται στὴν ψυχή, ἀλλὰ καὶ ἀνίκανους νὰ ἀντισταθοῦν στὶς ἡδονὲς καὶ τὶς λῦπες καὶ ἀδρανεῖς;
-Βεβαίως.
-Τὸν ἑαυτό τους πάλι δὲν τὸν συνηθίζουν νὰ παραμελῇ όλα τὰ ἄλλα ἐκτὸς ἀπὸ τὸ χρηματισμὸ καὶ νὰ μὴ φροντίζῃ γιὰ τὴν ἀρετὴ περισσώτερο ἀπὸ ὅσο φροντίζουν οἱ φτωχοί;
-Μάλιστα.
-Μὲ τέτοιες λοιπὸν προϋποθέσεις, ὅταν οἱ ἄρχοντες καὶ οἱ ὑπήκοοι τύχῃ καὶ βρεθοῦν πολὺ κοντὰ ὁ ἕνας στὸν ἄλλο, εἴτε σὲ ὁδοιπορίες εἴτε σὲ τίποτε ἄλλες συναναστροφὲς εἴτε σὲ θεωρίες ἢ σὲ ἐκστρατεῖες, ταξιδεύοντας μαζὺ σὲ θαλασσινὸ ταξίδι, ἢ σύντροφοι στὸν πεζικὸ στρατὸ ἢ καὶ στὴν ἴδια τὴν ὥρα τοῦ κοινοῦ κινδύνου, γνωρίζονται καλὰ μεταξύ τους καὶ στὶς τέτοιες στιγμὲς οἱ φτωχοὶ δὲν φαίνονται καθόλου ἄξιοι τῆς περιφρονήσεως τῶν πλουσίων, ἀλλὰ πολλὲς φορὲς ἕνας φτωχὸς ξεραγκιανὸς, ἡλιοκαμμένος, παρατεταγμένος μὲ σύντροφο μάχης ἕναν πλούσιο, ποὺ ἔχει ἀνατραφῇ στὴ σκιά καὶ δὲν ἐμαύρισε ἀπὸ τὸν ἥλιο καὶ ἔχει πολλὰ ἀλλότρια κρέατα πάνῳ του (παχυσαρκία), ὅταν τὸν ἰδῂ νὰ λαχανιάζῃ καὶ νὰ τἄχῃ χαμένα, ἆρά γε νομίζεις πὼς αὐτὸς ὁ φτωχὸς δὲν θὰ σχηματίσῃ τὴ γνώμη, ὅτι οἱ τέτοιοι γίνονται πλούσιοι ἕνεκα τῆς δικῆς του δειλίας, καὶ ὅτι ὅταν οἱ φτωχοὶ συναντηθοῦν ἰδιαιτέρως, δὲν θὰ μεταδίνῃ ὁ ἕνας στὸν ἄλλο τὸ σύνθημα «αὐτὰ εἶναι τ’ ἀφεντικά μας; Δὲν ἀξίζουν τίποτε.»;
-Ἐγὼ τοὐλάχιστον ξέρω καλὰ πὼς ἔτσι κάνουν.
9ο ΒΙΒΛΙΟΝ
-Οἱ ἐπιθυμίες τοῦ κατωτέρου μέρους τῆς ψυχῆς, ποὺ ξεσηκώνονται κατὰ τὸν ὕπνο, ὅταν τὸ ἄλλο μέρος τῆς ψυχῆς κοιμᾷται, δηλαδὴ ἐκεῖνο ποὺ εἶναι λογικὸ καὶ ἥμερο καὶ διευθύνει τὸ πρῶτο, τότε τὸ κτηνῶδες καὶ τὸ ἄγριο μέρος, ἀφοῦ χορτάσῃ ἀπὸ φαγητὰ ἢ μέθη, ἀναπηδάει καὶ διώχνοντας τὸν ὕπνο προσπαθεῖ νὰ ξεφύγῃ καὶ νὰ χορτάσῃ τὶς συνηθισμένες ὀρέξεις του. Ξέρεις ὅτι σ’ αὐτὴν τὴν κατάστασι τολμᾷ νὰ τὰ κάνῃ ὅλα, γιατὶ εἶναι ἐλεύθερο καὶ ἀδέσμευτο ἀπὸ κάθε ἐντροπὴ καὶ φρόνησι. Γιατὶ δὲν δυσκολεύεται καθόλου νὰ ἐπιχειρήσῃ νὰ συνουσιασθῇ μὲ τὴ μητέρα του, καὶ μὲ ὁποιονδήποτε ἄλλον ἄνθρωπο ἢ θεὸ ἢ θηρίο, νὰ μολύνεται μὲ κάθε μιαρὸ φόνο, καὶ νὰ μὴν τραβᾷ χέρι ἀπὸ κανένα εἶδος φαγητοῦ. Μὲ ἕναν λόγο δὲν ἀφίνει καμμιὰ ἀναισθησία καὶ ἀδιαντροπιὰ ποὺ νὰ μὴν τὴν κάνῃ.
-Πάρα ποὺ ἀληθινὰ εἶναι αὐτὰ ποὺ λές.
-Ὅταν ὅμως ἕνας ἔχῃ κανονίσει τὴ ζωή του σύμφωνα μὲ τὴν ὑγιεινὴ καὶ τὴ σωφροσύνη, ὅταν πάῃ γιὰ ὕπνο, ἀφοῦ ξυπνήσῃ τὸ λογικὸ μέρος τῆς ψυχῆς του καὶ τὸ φιλοδωρήσῃ μὲ ὡραῖα λόγια καὶ σκέψεις, ἀφοῦ ὁ ἴδιος φτάσῃ σὲ βαθειὰ αὐτοσυγκέντρωσι, ὅταν ἐπιβάλλῃ στὸ ἐπιθυμητικὸ μέρος, χωρὶς νὰ τοῦ στερήσῃ τὰ ἀναγκαῖα, ἀλλὰ καὶ χωρὶς νὰ τὸ παραχορτάσῃ, νὰ κοιμηθῇ ἡσυχα καὶ νὰ μὴν ταράζῃ μὲ τὶς χαρές του ἢ τὶς λῦπες του τὸ ἄριστο μέρος τῆς ψυχῆς του, ἀλλὰ νὰ τὸ ἀφίνῃ μόνο του καὶ καθαρὸ νὰ ἐξετάζῃ καὶ νὰ λαχταρᾷ νὰ μάθῃ ὅ,τι δὲν ξέρει ἢ ἀπὸ τὰ παρελθόντα, ἢ ἀπὸ τὰ παρόντα, ἢ ἀπὸ τὰ μέλλοντα, ἀκόμα, ὅταν πάῃ γιὰ ὕπνο ἀφοῦ καθησυχάσῃ τὸ θυμοειδὲς μέρος τῆς ψυχῆς του, καὶ ὄχι ὠργισμένος ἐναντίον οἱουδήποτε καὶ μὲ ταραγμένη τὴν καρδιά, ἀλλὰ ἀναπαύεται μόνον ἀφοῦ καθησυχάσῃ τὰ δύο μέρη τῆς ψυχῆς του καὶ κινητοποιήσῃ τὸ τρίτο, ποὺ σ’αὐτὸ ἐνυπάρχει ἡ φρόνησι, ὅταν λοιπὸν τὰ κάνῃ αὐτὰ προσεγγίζει παρα πολὺ τὴν Ἀλήθεια καὶ κάθε ἄλλο παρὰ παράνομες φαντασίες τοῦ παρουσιάζονται στὰ ὄνειρά του.
Σὲ ὅλη τους τὴ ζωὴ λοιπὸν ζοῦν, χωρὶς νἆναι πραγματικοὶ φίλοι μὲ κανέναν, ἀλλὰ πάντοτε ἢ θὰ δυναστεύουν ἄλλους ἢ αὐτοὶ θἆναι δοῦλοι ἄλλου. Ὁ τυραννικὸς χαρακτῆρας ποτέ του δὲν θὰ νοιώσῃ τὴ χαρὰ τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀληθινῆς φιλίας. Κάκιστος ἄνθρωπος νομίζω, εἶναι ἐκεῖνος ποὺ στὸ ξύπνιο του εἶναι ὅπως εἶναι τὸ κτηνῶδες μέρος τῆς ψυχῆς του στὸ ὄνειρό του. Καὶ τέτοιος γίνεται ἐκεῖνος πού, τυραννικώτατος ἐκ φύσεως, θὰ γίνῃ μονάρχης, καὶ ὅσο περισσώτερον καιρὸ ζήσῃ στὴν τυραννικὴ ἐξουσία, τόσο περισσώτερο θὰ γίνεται τέτοιος.
-Ὅσοι δὲν ξέρουν τί εἶναι φρόνησι καὶ ἀρετή, ἀλλὰ παντοτεινὰ εἶναι παραδεδομένοι στὶς εὐωχίες καὶ τὰ παρόμοια, φέρονται συνεχῶς πρὸς τὰ κάτῳ, καὶ τὸ πολύ-πολὺ ξαναφτάνουν στὸ μεσοδιάστημα, καὶ σ’ ὅλη τους τὴ ζωὴ πλανῶνται ἀνάμεσα στὰ δυὸ αὐτὰ σημεῖα. Δὲν μπόρεσαν ποτὲ νὰ περάσουν ἀπὸ τὸ σύνορο, οὔτε ἔστρεψαν ποτὲ τὸ βλέμμα τους πρὸς τὸ πραγματικὸν ἐπάνῳ, οὔτε καὶ τὸν ἑαυτό τους τὸν ἀνύψωσαν ποτὲ πρὸς τὰ ‘κεῖ, οὔτε ἐπληρώθησαν (γέμισαν) ἀπὸ τὸ Ὄντως Ὄν, οὔτε ἐδοκίμασαν σταθερὴ καὶ καθαρὴ ἡδονή, ἀλλὰ σἂν κτήνη, μὲ τὰ μάτια πάντοτε πρὸς τὰ κάτῳ, καὶ καμπουριασμένοι στὴ γῆ καὶ στὰ τραπέζια βόσκουν κτηνωδῶς ὀχεύοντες χορταίνοντας τὴν κοιλιά τους καὶ τὶς σαρκικές τους ἐπιθυμίες, καί, φιλονεικώντας μεταξύ τους ποιός νἄχῃ περισσώτερες ἀπ’ αὐτὲς τὶς ἡδονές, λακτίζει καὶ κερατίζει ὁ ἕνας τὸν ἄλλον, καὶ στὸ τέλος, ἀπὸ τὴν ἀπληστία τους, ἀλληλοσκοτώνονται μὲ τὰ σιδερένια τους κέρατα καὶ ταὶς κλωτσιές, ἐπειδὴ δὲν καταβάλλουν καμμιὰ προσπάθεια νὰ γεμίσουν μὲ οὐσιαστικὸ περιεχόμενο τὸ μέρος ἐκεῖνο τοῦ ἑαυτοῦ τους, ποὺ εἶναι πραγματικὰ ὄν (ὑπάρχον) καὶ μόνο ἄξιο νὰ γεμίσῃ μὲ τὴν πραγματικότητα.
-Στὴν ἐντέλεια, σἂν χρησμοδότης περιγράφεις τὴ ζωὴ τοῦ πλήθους.
-Κατ’ ἀνάγκη λοιπὸν δὲ δοκιμάζουν αὐτοὶ ἡδονὲς ἀνακατωμένες μὲ λῦπες, ποὺ εἶναι ἁπλᾶ εἴδωλα καὶ σκιαγραφήματα τῆς πραγματικῆς ἡδονῆς, καὶ παίρνουν τὴ ζωηρότητά τους μόνο ἀπὸ τὸ ὅτι τοποθετεῖται ἡ μία πλάϊ στὴν ἄλλη, ὥστε ἡ κάθε μιά τους νὰ φαίνεται δυνατὴ καὶ νὰ ἀνάβουν λυσσασμένους ἔρωτες πρὸς τὸν ἑαυτό τους μέσα στὴν ψυχὴ τῶν ἀφρόνων καὶ νὰ γίνωνται ἀφορμὴ διαμάχης, ἐπειὴ δὲν εἶναι γνωστὴ ἡ Ἀλήθεια;
Γιὰ νὰ διευθύνεται λοιπὸν καὶ ὁ τέτοιος ἄνθρωπος ἀπὸ τὸ ἴδιο στοιχεῖο ποὺ διευθύνεται καὶ ὁ ἄριστος, δὲν θὰ παραδεχθοῦμε ὅτι εἶναι ἀνάγκη νἆναι δοῦλος ἐκείνου τοῦ ἀρίστου, ποὺ σἂν κυβερνήτη ἔχει μέσα του τὸ θεϊκὸ στοιχεῖο; Χωρὶς βέβαια νἄχουμε τὴ γνώμη πὼς πρέπει αὐτὴ ἡ ὑποταγὴ νὰ γίνεται πρὸς βλάβη τοῦ δούλου, ὅπως ὁ Θρασύμαχος ἐνόμιζε γιὰ τοὺς ἀρχομένους, ἀλλὰ γιατὶ εἶναι καλλίτερο στὸν καθένα νὰ κυβερνᾷται ἀπὸ τὸ θεῖο καὶ τὸ φρόνιμο, καὶ μάλιστα νὰ τἄχῃ αὐτὰ καθαυτὸ δικά του μέσα του, ἀλλοιώτικα νὰ τὸν κυβερνοῦν ἀπ’ἔξῳ […]
10ο ΒΙΒΛΙΟΝ
-Καὶ πραγματικὰ ἔχω ὑπ’ ὄψιν μου πολλοὺς καὶ ἄλλους λόγους γιὰ τὴν Πολιτεία μας καὶ βγάζω τὸ συμπέρασμα, ὄτι ὠργανώναμε τὴν πόλι μας καλλίτερα ἀπὸ κάθε ἄλλον, καὶ τὸ λέγω αὐτὸ πρὸ πάντων ἅμα θυμηθῶ ὅσα εἴπαμε γιὰ τὴν ποίησι.
-Ποιά;
-Τὸ νὰ μὴ δεχθοῦμε μὲ κανέναν τρόπο τὸ μιμητικό της μέρος. Γιατί, νομίζω, τώρα ποὺ ξεχωρίσαμε τὰ διάφορα εἴδη τῆς ψυχῆς, φαίνεται καθαρώτερα πὼς περισσώτερο ἀπὸ κάθε ἄλλο πρέπει νὰ τὸ ἀποῤῥίψωμεν.
-Πώς τὸ ἐννοεῖς αὐτό;
-Ἡ μίμησι εἶναι λέπρα στὴ διάνοια τῶν ἀκροατῶν ποὺ δὲν ἔχουν σἂν ἀντιφάρμακο τὴν ἀκριβῆ γνῶσι τοῦ τί εἶναι αὐτά.
-Κατὰ ποιόν τρόπο σκεπτόμενος φτάνεις σ’ αὐτὸ τὸ συμπέρασμα;
-Πρέπει νὰ σοῦ τὸ πῶ, ἂν καὶ μὲ ἐμποδίζει νὰ τὸ πῶ μιὰ φιλία καὶ σεβασμὸς πρὸς τὸν Ὅμηρο, ποὺ μὲ κατέχουν ἀπὸ μικρὸ παιδί. Γιατὶ φαίνεται ὅτι ἐκεῖνος ἔγινε πρῶτος δάσκαλος καὶ ἄρχηγὸς ὅλων αὐτῶν τῶν καλῶν τραγικῶν ποιητῶν. Δὲν πρέπει ὅμως νὰ προτιμᾷται ὁ ἄνθρωπος μπροστὰ στὴν ἀλήθεια καὶ γι’ αὐτὸ πρέπει νὰ τὸ πῶ αὐτὸ ποὺ ἐννοῶ.
-Βεβαιότατα
[…]
Νὰ παραδεχθοῦμε λοιπόν, κάνοντας ἀρχὴ ἀπὸ τὸν Ὅμηρο, ὅτι ὅλοι οἱ ποιηταὶ εἶναι ἁπλοὶ μιμηταὶ τῶν Εἰδώλων τῆς ἀρετῆς καὶ τῶν ἄλλων πραγμάτων ποὺ τοὺς ἀπασχολοῦν, ἀλλὰ τὴν ἀλήθεια δὲν τὴν ἐγγίζουν καθόλου, καὶ εἶναι ὅπως ὁ ζωγράφος, ποὺ χωρὶς νὰ ξέρῃ τίποτε γιὰ τὴν τέχνη τοῦ σκυτοτόμου, θὰ κατασκευάσῃ ἕναν ποὺ νὰ φαίνεται πὼς εἶναι σκυτοτόμος.
-Τὰ ἴδια ἀντικείμενα φαίνονται καὶ καμπυλόγραμμα καὶ εὐθύγραμμα, ὅταν τὰ βλέπουμε μέσα στὸ νερό ἢ ἔξῳ ἀπ’ αὐτό, φαίνονται ἀκόμα καὶ μὲ προεξοχὲς καὶ μὲ βαθουλώματα, ἐξ αἰτίας ταῆς ἀπάτης ποὺ παθαίνει ἡ ὄρασι ὡς πρὸς τὰ χρώματα, καὶ εἶναι φανερὸ πὼς αὐτὴ ἡ ὀφθαλμαπάτη φέρνει μέσα στὴν ψυχή μας ταραχή. Αὐτὴ λοιπὸν τὴ φυσική μας ἀτέλεια χρησιμοποιεῖ ἡ σκιαγραφία, καὶ τόσο αὐτὴ ὅσο καὶ ἡ θαυματοποιΐα καὶ οἱ ἄλλες παρόμοιες τέχνες, δὲν ἀφίνουν καμμιὰ μαγεία ποὺ νὰ μὴν τὴν ἐξασκήσουν εἰς βάρος μας.
-Ἀλήθεια.
-Τὸ μέτρημα ὅμως καὶ ἡ ἀρίθμησι καὶ τὸ ζύγισμα δὲν μᾶς ἐφάνηκαν οἱ πολυτιμότεροι βοηθοὶ ἀπέναντι αὐτῆς τῆς πλάνης, ὥστε νὰ μὴν ἐπικρατεῖ μέσα μας ἐκεῖνο ποὺ φαίνεται μεγαλύτερο ἢ μικρότερο ἢ περισσώτερο ἢ βαρύτερο ἀλλὰ ἐκεῖνο ποὺ λογαριάζει καὶ μετράει καὶ ζυγίζει;
-Βεβαιότατα.
-Αὐτὸ ὅμως θἆναι δουλειὰ τοῦ λογιστικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς μας.
-Ἀκριβῶς αὐτοῦ.
-Στὸ λογιστικὸ ὅμως αὐτὸ πολλὲς φορές, ἀφοῦ μετρήσῃ καὶ σημειώσῃ ὅτι μερικὰ πράγματα εἶναι μεγαλύτερα ἢ μικρότερα ἀπὸ ἄλλα ἢ ἴσα μεταξύ τους, φαίνονται τὰ ἴδια πράγματα τὴν ἴδια στιγμὴ καὶ ἀντίθετα μεταξύ τους. […] Τὸ μέρος ἐκεῖνο τῆς ψυχῆς μας, ποὺ σχηματίζει γνώμη χωρὶς νὰ λαμβάνῃ ὑπ΄ ὄψιν του τὰ μέτρα, δὲν μπορεῖ νἆναι τὸ ἴδιο μὲ ἐκεῖνο ποὺ κρίνει σύμφωνα μὲ τὰ μέτρα;
-Δὲν μπορεῖ βέβαια.
-Ἀλλὰ τὸ μέρος τῆς ψυχῆς ποὺ πιστεύει στὸ λογαριασμὸ καὶ στὸ μέτρο θἆναι τὸ καλλίτερο.
-Ἀσφαλῶς.
-Ὥστε τὸ ἀντίθετό του θἆναι κάποιο ἀπὸ ταὰ ταπεινότερα μέρη τῆς ψυχῆς μας.
-Κατ’ ἀνάγκην.
-Ἐπειδὴ λοιπὸν ἤθελα νὰ συμφωνήσουμε ἀκριβῶς σ’ αὐτό, ἔλεγα πρωτύτερα ὅτι ἡ ζωγραφικὴ καὶ γενικὰ ἡ μιμητικὴ δημιουργεῖ τὸ ἔργο της ἔτσι, ὥστε νἆναι πολὺ μακρυὰ ἀπὸ τὴν Ἀλήθεια, συναναστρέφεται δὲ μὲ ἐκεῖνο τὸ μέρος τῆς ψυχῆς μας ποὺ εἶναι μακρυὰ ἀπὸ τὴ φρόνησι καὶ γίνεται συντρόφισσα καὶ φίλη του, καὶ ἀπ’ αὐτὴν τὴν συνεργασία δὲν προέρχεται τίποτα τὸ σωστὸ καὶ τὸ ἀληθινό.
-Πολὺ σωστὸ αὐτό.
-Ὥστε ἡ μιμητικὴ ποὺ εἶναι φαύλη συνενοῦται μὲ φαῦλο καὶ γεννᾷ φαῦλα.
-Ἐτσι.
-Καὶ μόνο ἡ μιμητικὴ ποὺ ἀπευθύνεται στὴν ὅρασι εἶναι τέτοια, ἢ καὶ ἐκείνη ποὺ ἀπευθύνεται στὴν ἀκοὴ καὶ ποὺ ἐμεῖς τὴν ὀνομάζουμε ποίησι;
-Φυσικὰ καὶ ἐκείνη τέτοια θἆναι.
-Ἂς μὴ βγάλωμε ὅμως συμπεράσματα στηριγμένοι μόνο στὴν ἀναλογία της πρὸς τὴ ζωγραφική, ἀλλὰ ἂς ἔρθουμε στὸ μέρος ἐκεῖνο τῆς διανοίας, μὲ τὸ ὁποῖο ἡ μιμητικὴ τῆς ποιήσεως βρίσκεται σὲ ἰδιαίτερες φιλικὲς σχέσεις, καὶ ἂς ἰδοῦμε ἂν αὐτὸ ᾖναι φαῦλο ἢ σπουδαῖο.
-Πρέπει νὰ γίνῃ αὐτό.
-Ὥστε ἐκεῖνο ποὺ ὁδηγεῖ στὴν ἀντίδρασι δὲν εἶναι ὁ ὀρθὸς λόγος καὶ ὁ νόμος; καὶ ἐκεῖνο ποὺ τραβᾷ στὴ λύπη δὲν εἶναι τὸ πάθος;
-Ἀλήθεια.
-Ὅταν ὅμως μέσα στὸν ἄνθρωπο παρουσιάζωνται δύο ἀντίθετες φορὲς ταὐτοχρόνως ὡς πρὸς τὸ ἴδιο ζήτημα, τότε λέμε πὼς ἀναγκαστικὰ ὑπάρχουν μέσα του καὶ δύο χωριστὲς δυνάμεις.
-Πῶς θὰ εἰποῦμε ὄχι;
-Ἡ μία δύναμι λοιπὸν δὲν εἶναι πρόθυμη νὰ ὑπακούῃ στὸ νόμο σὲ ὅ,τιδήποτε αὐτὸς ὁρίζει;
-Πῶς;
-Λέει, νομίζω, ὁ νόμος ὅτι τὸ καλλίτερο πρᾶγμα ποὺ ἔχουμε νὰ κάνουμε στὶς συμφορές μας, εἶναι νὰ μένουμε ὅσο μποροῦμε περισσώτερο ἀτάραχοι, καὶ νὰ μὴν ἀγανακτοῦμε […]
Κι ἔτσι πιὰ μὲ τὸ δίκῃο μας δὲν θὰ τὸν δεχθοῦμε στὴν πόλι μας ποὺ πρόκειται νὰ κυβερνᾷται μὲ καλοὺς νόμους, ἀφοῦ διεγείρει καὶ ἀνατρέφει αὐτὸ τὸ μέρος τῆς ψυχῆς (τὸ κατώτερο), καί, δίνοντάς του μεγάλη δύναμι, καταστρέφει τὸ λογιστικὸ μέρος, ἀκριβῶς ὅπως σὲ μιὰ πόλι, ἅμα κανείς, δίνοντας δύναμι στοὺς κακούς, τοὺς παραδίνει τὴν πόλι καὶ καταστρέφει τοὺς φρονιμώτερους. Τὸ ἴδιο θὰ ποῦμε καὶ γιὰ τὸν μιμητικὸ ποιητή, ὅτι φυτεύει στὴν ψυχὴ τοῦ κάθε πολίτη μιὰ κακὴ πολιτεία, γιατὶ ὑποχωρεῖ στὶς ἀπαιτήσεις τοῦ ἀνοήτου μέρους τῆς ψυχῆς καὶ δὲν μπορεῖ νὰ ξεχωρίζῃ οὔτε τὰ μεγαλύτερα οὔτε τὰ μικρότερα, ἀλλὰ τὰ ἴδια ἀκριβῶς πράγματα ἄλλοτε τὰ νομίζει μεγάλα κὶ ἄλλοτε μικρά, κι ἀκόμα γιατὶ εἰδωλοποιεῖ εἴδωλα ποὺ βρίσκονται σὲ ἀφάνταστα μακρυνὴ ἀπόστασι ἀπὸ τὴν Ἀλήθεια.
-Ἐπικρατεῖ ἡ ἀκόλουθη κατάστασι: Οἱ ἐπιτήδειοι καὶ οἱ ἄδικοι ἐνεργοῦν ὅπως καὶ οἱ δρομεῖς έκεῖνοι ποὺ εὔκολα τρέχουν κατὰ τὴν ἐκκίνησι, ὄχι ὅμως καὶ κατὰ τὴν ἐπιστροφή τους (στὸ ἀγώνισμα «δίαυλος»). Στὴν ἀρχὴ πηδοῦν μὲ μεγάλη ὁρμητικότητα, στὸ τέλος ὅμως γίνονται γελοῖοι καὶ μὲ τ’ αὐτιὰ κατεβασμένα ἕως τοῦς ὤμους, φεύγουν ἀπ’τὸ στίβο ἀστεφάνωτοι. Οἱ πραγματικοὶ ὅμως ἀθληταὶ τοῦ δρόμου φθανουν ὡς τὸ τέλος καὶ παίρνουν τὰ βραβεῖα καὶ στεφανώνονται. Ἔτσι δὲν γίνεται συνήθως καὶ ὡς πρὸς τοὺς δικαίους; Στὸ τέλος κάθε πράξεως καὶ συναναστροφῆς τῆς ζωῆς τους δὲν ἐκτιμῶνται ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους καὶ δὲν παίρνουν τὰ βραβεῖα τους;
-Βέβαια.
-Οἱ δίκαιοι, ἅμα προχωρήσουν στὴν ἡλικία, μέσα στὴν πόλι τους θὰ πάρουν ἀξιώματα ἂν θέλουν, θὰ πάρουν γυναῖκες ἀπ’ ὅ,που θέλουν καὶ παντρεύουν τὰ κορίτσια τους μὲ ἐκείνους ποὺ θέλουν, καὶ γενικὰ ὅσα ἔλεγες ἐσὺ γιὰ τοὺς ἀδίκους, ἐγὼ τώρα τὰ λέω γιὰ τοὺς δικαίους. Γιὰ τοὺς ἀδίκους ἐξ ἄλλου θὰ πῶ ὅτι οἱ περισσώτεροί τους, καὶ ἂν ἀκόμη στὴ νεανική τους ἡλικία κατορθώσουν νὰ κρυφτοῦν πὼς εἶναι τέτοιοι, πιάνονται στὸ τέλος τοῦ δρόμου καὶ γελοιοποιοῦνται, καὶ ἅμα γεράσουν γίνονται ἐλεεινοί, τοὺς περιφρονοῦν καὶ οἱ ξένοι καὶ οἱ ντόπιοι, μαστιγώνονται δημοσίως καὶ ὑφίστανται στρεβλώσεις καὶ ἐγκαύματα.
-Βέβαια.
-Οἱ δίκαιοι, ἅμα προχωρήσουν στὴν ἡλικία, μέσα στὴν πόλι τους θὰ πάρουν ἀξιώματα ἂν θέλουν, θὰ πάρουν γυναῖκες ἀπ’ ὅ,που θέλουν καὶ παντρεύουν τὰ κορίτσια τους μὲ ἐκείνους ποὺ θέλουν, καὶ γενικὰ ὅσα ἔλεγες ἐσὺ γιὰ τοὺς ἀδίκους, ἐγὼ τώρα τὰ λέω γιὰ τοὺς δικαίους. Γιὰ τοὺς ἀδίκους ἐξ ἄλλου θὰ πῶ ὅτι οἱ περισσώτεροί τους, καὶ ἂν ἀκόμη στὴ νεανική τους ἡλικία κατορθώσουν νὰ κρυφτοῦν πὼς εἶναι τέτοιοι, πιάνονται στὸ τέλος τοῦ δρόμου καὶ γελοιοποιοῦνται, καὶ ἅμα γεράσουν γίνονται ἐλεεινοί, τοὺς περιφρονοῦν καὶ οἱ ξένοι καὶ οἱ ντόπιοι, μαστιγώνονται δημοσίως καὶ ὑφίστανται στρεβλώσεις καὶ ἐγκαύματα.
ΠΗΓΗ:
